9. NGUYỄN ÂU HỒNG Đinh Cường, thơ kết hợp với tranh, một sự sáng tạo đầy nghệ thuật

NGUYỄN ÂU HỒNG

Đinh Cường, 
thơ kết hợp với tranh,

một sự sáng tạo đầy nghệ thuật

                

        

Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn gọi họa sĩ Đinh Cường là  “Thi sĩ của hoài niệm”.

Nhà thơ Du Tử Lê gọi họa sĩ Đinh Cường là “Thi sĩ của mầu sắc và đường nét”.

Tôi gọi họa sĩ Đinh Cường là NHÀ NGHỆ SĨ.

Đọc  thơ và Đoạn Ghi  của  Nhà Nghệ Sĩ  Đinh Cường chúng ta có thể gặp nhiều người nổi tiếng, trong đó một số là những tên tuổi lớn.

Gặp Hoài Khanh

Hoài Khanh kéo mây về nhiều quá khiến Phạm Công Thiện phải thốt lên :

“Nhiều mây chim bay không nổi”.

Không nhìn được trăng từ thế kỷ sau của Bùi Giáng, nhưng nhìn được đến ba bức chân dung của ông do Đinh Cường vẽ. Bức in chung với bài viết tặng Đinh Cường (bằng tiếng Pháp), là bức chân dung tuyệt đẹp. Bùi Giáng với đôi mắt sáng quắc, mái tóc bồng bềnh phiêu hốt, thần sắc vừa tinh anh vừa hồn nhiên đến lạ lùng.

Gặp những vết xước thật nồng nàn cùng những cánh chim đầy hương thiền trong tranh Võ Đình. Gặp nét tự tại trong tranh Nguyễn Phước. Gặp Nguyễn Trọng Khôi, hiểu ra những viên cuội, những ly thủy tinh của ông như có linh hồn. Gặp Trịnh Cung cùng mấy cây sồi phác thảo than chì đầy sinh lực của tình yêu...Gặp  Kiều Chinh, Trịnh Công Sơn, Võ Hồng, Tô Thùy Yên, Đặng Tiến, Thầy Tuệ Sĩ, Đỗ Long Vân, Ngọc Dũng, Thái Tuấn, Quách Thoại, Võ Ngọc Trác, Mai Thảo, Kim Tuấn, Kinh Dương Vương, Nh. Tay Ngàn, Luân Hoán, Thành Tôn, Cao Thoại Châu, Duy Lam, Thanh Tâm Tuyền, Nguyễn Xuân Hoàng, Hoàng Ngọc Biên, Nguyễn Đức Sơn, Huỳnh Hữu Ủy,  Bửu Ý, Nguyên Minh, Bửu Chỉ, Nguyễn Đình Thuần, Bùi Xuân Phái, Trương Vũ, Ngô Vương Toại, Phạm Nhuận, Như Hạnh, Nguyễn Mạnh Hùng, Mai Châu, Hoàng Khởi Phong, Đặng Phú Phong, Lữ Quỳnh, Khánh Ly,Lê Uyên Phương, Lê Tài Điển, Nguyễn Quốc Trụ, Nguyễn Quốc Thái, Khánh Trường, Hoàng Xuân Sơn,  Du Tử Lê, Nguyễn Tất Nhiên, Lê Thánh Thư, Nguyễn Tường Giang, Nguyễn Xuân Thiệp, Bắc Phong, Hồ Đình Nghiêm, Sâm Thương, Nguyễn Quốc Tuấn,Cao Đồng Khánh,  Tô Mặc Giang, Thân Trọng Minh, Phạm Thành Châu,  Đỗ Trung Quân, Nguyễn Minh Nữu, Nguyễn Thị Khánh Minh, Trần Hoài Thư, Phạm Cao Hoàng... và còn nhiều nữa.

Theo tôi, Đinh Cường đã hình thành một trường phái riêng, dùng tranh kết hợp với thơ, thơ kết hợp với tranh. Thơ ông đẹp như những bức tranh của ông. Với lòng ngưỡng mộ tài năng của ông, cả về hội họa lẫn thi ca, tôi đã theo dõi thơ/tranh của ông xuất hiện trên internet suốt một năm qua và thực hiện loạt bài viết này. Chắc chắn sẽ chưa đầy đủ, nhưng tôi muốn ghi lại những cảm xúc của mình đối với thơ/tranh của ông.

B à i  m ộ t

SỢI DÂY TÌNH CẢM THIÊNG LIÊNG

CỦA NHỮNG NGƯỜI BẠN VĂN NGHỆ

VÀ TRANH VẼ NHỮNG NHÂN VẬT TRONG THƠ

Tôi đã từng có ý định tìm giúp Phạm Cao Hoàng nơi gửi gắm tuyển tập thơ “Mây Khói Quê Nhà” do Thư Ấn Quán xuất bản năm 2009, nhưng khi đọc Đinh Cường viết về Phạm Cao Hoàng và  Cúc Hoa , tôi thấy rằng mình đã cố nạy một cánh cửa đã có người mở sẵn.

Một ngày tuyết không nhiều

Tặng Phạm Cao Hoàng

        

Có thể một ngày tuyết không nhiều
nhưng cũng trắng xóa trước sân nhà
trắng mấy cành cây dogwood
thỉnh thoảng nghe tiếng chim kêu xa

gió cũng không nhiều trên rừng chiều
lạ, sao cứ nghe tiếng còi tàu là buồn
là nhớ con tàu đi đường dốc răng cưa
từ Krong Pha Đơn Dương qua Eo Gió
qua Trạm Hành đến nhà ga ĐàLạt

Trạm Hành, ngày tháng sương mù [1]
Phạm Cao Hoàng người thi sĩ ấy
luôn nhắc nhớ ngồi ở Trạm Hành
nhìn sang núi đồi bên phía Lạc Lâm

ôi Lạc Lâm một thời tôi đến đó
nhớ giàn su xanh trĩu trái sang mùa
sáng vào Kado trồng mấy rẫy hành tây
chiều về mù mịt mưa nghe vượn hú

ôi thương quá mấy con bò đang ngủ
tiếng xe ngựa thồ bánh vỏ xe hơi
tiếng xe ngựa thồ mất hút về đâu
sao ngày tuyết rơi trắng nhớ con tàu …

Đinh Cường

Virginia, ngày tuyết rơi 6, March 2013
[1] đọc trên blog Phạm Cao Hoàng 

Nguồn cảm hứng để Đinh Cường viết bài thơ này ít nhiều có sự đồng cảm với Phạm Cao Hoàng trong tùy bút “Trạm Hành, ngày tháng sương mù”.  Trong tùy bút này, Phạm Cao Hoàng viết,  “Có lúc tôi nghĩ nếu có thể kéo lùi thời gian trở lại, hãy cho tôi một sáng sương mù ngồi ở Trạm Hành nhìn sang núi đồi bên phía Lạc Lâm, và hãy cho tôi một buổi chiều  lang thang trong khu rừng già thuở ấy, nơi đã một thời nuôi dưỡng niềm đam mê bất tận của tôi.”

Trạm Hành, ngày tháng sương mù

Phạm Cao Hoàng người thi sĩ ấy

luôn nhắc nhớ ngồi ở Trạm Hành

nhìn sang núi đồi bên kia Lạc Lâm

Tiếp sau bài thơ là bức tranh  “Người đi trong tuyết”, mực đen trên giấy báo 12”x12”. Bức tranh vẽ một người đàn ông đơn độc bước đi trong rừng cây tuyết rơi. Họa sĩ tiết kiệm diện tích vẽ người đàn ông từ đầu gối trở lên, dành phần mênh mông phía trên cho rừng cây, cho tuyết, cho nỗi đìu hiu...tay thọc vào túi áo jacket, dáng liêu xiêu, dường như người đàn ông đang dừng chân, tần ngần nhìn lên núi. Bức tranh làm tôi liên tưởng đến Phạm Cao Hoàng trong bài thơ “Nhớ Cúc Hoa” :

và buồn thảm ôi những chiều lặng lẽ

núi và anh thành hai kẻ đăm chiêu

núi ngó anh và anh ngó núi

núi đụng trời anh đụng nỗi đìu hiu
(Phạm Cao Hoàng, Nhớ Cúc Hoa)

 Mà cũng có thể vừa đi trong tuyết lạnh của miền Đông  vừa nhớ lại những ngày CUỐI NĂM Ở TRẠM HÀNH:

những chiều hiu hắt bóng sương rơi

con thở bằng hơi thở núi đồi

con bước cùng sương đi với khói

con ăn gió lạnh uống mây trời

(Phạm Cao Hoàng, Cuối năm ở Trạm Hành)

 

Người đi trong tuyết

mực đen trên giấy báo 12 x 12 in

đinhcường

Đọc xong bài thơ, ngắm bức tranh, khâm phục tài nghệ của một nghệ sĩ lỗi lạc. Chỉ là mực đen trên giấy báo mà sao tài quá vậy, sâu sắc và giàu cảm xúc đến vậy.

Trong đoạn ghi  “Nguyễn Trọng Khôi và những viên đá cuội”  họa sĩ Đinh cường viết: “Mỗi người đều có xúc động riêng, riêng xúc động thẩm mỹ đòi hỏi ở chuyên môn, những kinh nghiệm gần gũi với thế giới tạo hình...”. Nhưng ở đây, nhà danh họa đã khai tâm và tạo ra nơi người đọc, người xem ít nhiều xúc động thẩm mỹ, là xúc động  trực tiếp, bỏ  qua  giai đoạn tích lũy kinh nghiệm.

Có lẽ  họa sĩ Đinh Cường là một trong những người đầu tiên tìm thấy những viên kim cương ẩn dấu trong những trang  văn xuôi bề ngoài trông có vẻ  giản dị và hiền lành của  Phạm Cao Hoàng.  Từ truyện ngắn dựa vào một câu chuyện thật của chính mình “Mơ cùng tôi giấc mơ Đà Lạt” đến các truyện “Về chốn cũ”, “Mỗi người chia nhau một chút khổ”, “Đã ba năm mình không có Tết”, tùy bút   “Duồng, một thời biển mặn” và  “Trạm Hành, ngày tháng sương mù”...Phạm Cao Hoàng đã thuyết phục người đọc bằng tình cảm chứa chan với đất với người cùng những hoài niệm về quá khứ, được thể hiện với văn phong giản dị, đằm  thắm.  Chữ nghĩa trong văn xuôi của Phạm Cao Hoàng trong sáng và tươi roi rói.Truyện ngắn của Phạm Cao Hoàng có nét duyên kín đáo, cứ nhè nhẹ đi vào lòng người. Tùy bút, tạp bút của Phạm Cao Hoàng cũng lấp lánh những nét tài hoa. Những bài viết về Đinh Cường, Trần Huiền Ân, Nguyễn Đức Sơn, Trần Hoài Thư, Nguyên Minh, Chu Trầm Nguyên Minh, Mang Viên Long, Nguyễn Dương Quang... là những bài viết ngắn gọn  nhưng vừa thể hiện được mối tương kính thân thiết vừa dẫn người đọc thấy được những tinh anh cốt lõi  của từng thi sĩ, từng nhà văn. Tôi yêu mến lối viết văn xuôi  tinh gọn – chữ ít, chứa đựng nhiều, hiệu quả cao  -  của  Phạm Cao Hoàng .

        

Bây giờ chúng ta đọc tiếp một đoạn ghi khác của Đinh Cường.

Đoạn ghi 

khi đọc bài lục bát của Phạm Cao Hoàng

Chiều vang xa tiếng quạ

rừng khô cây đứng trơ

suối cạn dòng sỏi lạnh

người đi trong mưa thưa

ngày này chị khổ nạn [1]

hai năm mà như mơ

nhớ lần đến thăm chị

chị đứng ngồi khó khăn

bình hoa vàng tươi nở

như thầm thì cúc hoa [2]

như quỳ rừng đà lạt [3]

bao năm xa nhớ nhà

chiều tôi về tiếng quạ

oác oác giọng kêu khàn

tiếng kêu đầy mãnh lực

niềm vui anh chứa chan…

Virginia, March 17, 2013

Đinh Cường

[1] chị bị tai nạn xe

     nay đã lành hẵn

[2] tên loài hoa cũng là tên chị

[3] chữ của Phạm Công Thiện

 Nối tiếp bài thơ là bức tranh có tựa đề  “Cúc Hoa, Giấc mơ Đà Lạt thời chưa biết buồn”,  par Đinh Cường - 17.March 13.

Muốn  hiểu, muốn cảm nhận được nghệ thuật của bài thơ và bức tranh, có lẽ nên tìm đến bài thơ “Ngày tôi trở lại miền đông” của Phạm Cao Hoàng- nguồn cảm hứng cho nhà danh họa viết bài thơ và vẽ bức tranh.

Ngày tôi trở lại miền đông

ngày tôi trở lại miền đông

tôi mang theo một nụ hồng cao nguyên

vẫn là tôi, vẫn là em

vẫn khu vườn cũ, vẫn thềm nhà xưa     

đi cùng tôi nhé, Cúc Hoa     

trên con đường mịt mù mưa xứ người                                   

và xin cảm tạ  đất trời 

đã cho em lại nụ cười hồn nhiên                                      

đi cùng tôi,  giọt sương đêm

nhẹ nhàng như nhạc và hiền như thơ

mơ cùng tôi nhé Cúc Hoa    

Giấc mơ Đà Lạt thời chưa biết buồn

vẫn là tôi, vẫn là em

vẫn khu vườn lạnh tiếng chim gọi đàn

vẫn là mây trắng  ngàn năm

Phạm Cao Hoàng                                  

Virginia, March 17, 2013   

(Để nhớ ngày này hai năm trước, 17.3.2011).

Họa sĩ Đinh Cường đã viết  “Đoạn ghi  khi đọc bài lục bát của Phạm Cao Hoàng “ và vẽ bức tranh cùng trong ngày 17.3.2013.

Với tài năng tầm cỡ ở nhiều lĩnh vực như họa sĩ Đinh Cường thì xúc động thẩm mỹ gây cảm hứng có thể đem đến hiệu quả sáng tạo ngay lập tức. Xúc động thẩm mỹ lần này là thơ, không phải văn xuôi. Thật vậy, bài luc bát “Ngày tôi trở lại miền Đông” của Phạm Cao Hoàng là một bài thơ có nghệ thuật điêu luyện và vô cùng thắm thiết. Nó có cùng hơi hướm với bài lục bát “Bây giờ” mà Phạm Cao Hoàng sáng  tác trước đó bốn năm, nhưng nó len lỏi được vào cõi tịch mịch sâu thẳm trong tâm hồn người đọc. Thông  thường  càng về sau, các tác giả thường hay lập lại chính mình, nhưng “Phạm Cao Hoàng người thi sĩ ấy” đã bức phá lên được. Nhà danh họa đã tinh mắt nhìn thấy và đã đẩy xúc động thẩm mỹ của mình thành thơ, thành tranh. Bên cạnh đó là sự thân thiết, sự gần gũi  và sự đồng cảm sâu sắc đã thúc đẩy nhà nghệ sĩ. Nhưng trước hết là tấm lòng, là mối quan tâm, là tình thương yêu mà nhà nghệ sĩ lớn đã dành cho “Phạm Cao Hoàng người thi sĩ ấy” và Cúc Hoa. 

Cúc Hoa, giấc mơ Đà Lạt thời chưa biết buồn

đinhcường  March 17, 2013

Trong truyện “Mơ cùng tôi giấc mơ Đà Lạt”, Phạm Cao Hoàng viết: “Thời gian ở Virginia tôi may mắn gặp hai họa sĩ tài hoa Đinh Cường và Nguyễn Trọng Khôi. Duyên văn nghệ đã giúp tôi có được mối thân tình với những kỳ hoa dị thảo này...Nhìn những công trình nghệ thuật đồ sộ của họ, tôi thấy mình nhỏ bé lại.”

Ở một đoạn khác, khi hai họa sĩ Đinh Cường và Nguyễn Trọng Khôi đến thăm gia đình, mười ngày sau tai nạn, tặng DVD với bài hát viết về Cúc Hoa , Phạm Cao Hoàng viết : ”Tôi thấy có sợi dây tình cảm thiêng liêng nối tấm lòng của những người bạn văn nghệ lại với nhau.” Tình bạn văn nghệ được nâng lên ngang với tình huyết thống, nghĩa đá vàng...thật hiếm hoi và thật đáng được trân trọng. Vì vậy, khi họa sĩ Đinh Cường bị stroke cuối năm 2012, phải đi cấp cứu bằng trực thăng, Pham Cao Hoàng đã thảng thốt kêu lên “Phải cứu lấy người họa sĩ này, phải cứu lấy những bức tranh còn dang dở” thì đó là tiếng kêu xuất phát tận đáy lòng.

                          

Trở lại bức tranh nhà danh họa Đinh Cường vẽ Cúc Hoa Tên gọi bức tranh là câu tám trong bài lục bát “Ngày tôi trở lại miền đông” của Phạm Cao Hoàng. Mơ cùng tôi nhé Cúc Hoa. Giấc mơ Đà Lạt thời chưa biết buồn. Qua bàn tay tài hoa của nhà nghệ sĩ lớn, bức tranh là một  tác phẩm nghệ thuật giàu chất hoài niệm và tuyệt đẹp. Nó là “giọt sương đêm nhẹ nhàng như nhạc và hiền như thơ”. Nó chất chứa biết bao kỷ niệm của thời thanh xuân lồng lộng gió cao nguyên, của “thời chưa biết buồn”. Trên những cành cây khẳng khiu bên ngoài nhà thờ con gà Đà Lạt, những  lá mầm màu lục non đã nhú ra, đầy sinh lực, nhiều lá đã lớn hẳn như sức khỏe của Cúc Hoa đã  hoàn toàn hồi phục sau tai nạn.  Đinh Cường vẽ  Cúc Hoa- nhân vật trong bài thơ “Ngày tôi trở lại miền đông” đồng thời cũng là nhân vật trong bài thơ “Nhớ Cúc Hoa”. Xem bức tranh này, tôi lại nhớ đến bức tranh ông vẽ Duyên trong thơ Nguyễn Tất Nhiên . Với tôi, đây là những bức tranh quí. Nếu họa sĩ không có một tấm lòng với thơ, chắc chắn đã không có những bức tranh giàu cảm xúc như thế này.

 

 D U YÊ N

 chì than  ghi nhanh  đinhcường 2011

                                   

Nguyễn Âu Hồng

Oregon, June 23, 2013