Saturday, October 25, 2014

70. THÂN TRỌNG SƠN Alain Fournier với bản chúc thư viết lúc tuổi nhỏ


THÂN TRỌNG SƠN
Alain Fournier
vi bn chúc thư viết lúc tui nh


Alain Fournier (1886-1914)



1.
Cuc đi Alain Fournier – mà tôi mun gi bng tên tht Henri - tht ngn ngi, như hnh phúc anh vn kiếm tìm, tht trong sáng như tui thơ anh va cht mt, tht nh nhàng như nhng mi tình  cnh anh sut my quãng đi : Henri - hc trò,  Henri - ngưi lính, Henri – nhà văn.  Henri là mt nhà văn “không như nhng ngưi khác” : Không k nhng tp bút, nhng truyn ngn ri rác trên báo chí, không k nhng thư t liên lc vi gia đình bn bè …, không k nhng mu văn, nhng ghi chú ri rc mà sau khi anh chết, Isabelle, em gái anh, góp nht li cho xut bn, tác phm ca Henri vn vn ch có mt cun : le Grand Meaulnes ( G.M. )  Ngưi đc G.M. xin đng ch xem nó như mt tác phm văn chương vì s tht vng bi ít nhiu thiếu sót k thut, cũng xin đng dùng nó đ sng qua mt vài gi nhàn ri, bi s thy nó quá ti tăm, rc ri, G.M. như tâm s ca mt ngưi con trai đang ln, ca nhng ngưi con trai đang ln, G.M. như li mi va thiết tha va quyến rũ ca hai tâm hn đng điu.

Cm cun G.M. , trưc hết hãy quên đi nhng công vic khó nhc ca đi sng hàng ngày, hãy quên đi nhng d tính cho ngày mai, hãy khoan suy xét, phê bình, đ sng vi nhng phiêu lưu bt ng và k thú ca anh hc trò nh mang tên cun truyn, đ sng vi Henri, đ nghe anh k v chính mình.


2.
Cuc đi Henri bao gm mưi bn năm cui ca thế k trưc và mưi bn năm đu ca thế k này. Sinh ra và ln lên ti mt vùng đt nơi mà “mi vic đu có th đưc, nơi mà ngưi ta có th khám phá tt c”,  Henri nm tay chúng ta và nói v quê hương anh, như mt ngưi bn nói vi mt ngưi bn :
      
“ Này đây, gia hai nhánh ca dòng sui, cánh đng nhỏ cỏ cây mc cao, hàng đám rạ ct xong phơi khô bên bóng mát nhng hàng bch dương; này đây căn trn mình nơi khúc quo ca con đưng hm …”
      
Khung cnh an lành và cn cù ca mt hnh phúc bình d này chính là khung cnh ca tui thơ Henri, mt tui thơ tuyt đp ( “ un homme dont l’enfance fut trop belle”), tui thơ ca đùa nghch, tui thơ ca nhng contes de fée, tui thơ ca nhng mơ mng phiêu lưu…
      
 mi trang cuLe Grand Meaulnes ta đu tìm thy vết tích ca thi k thơ u này : lp hc, gi chơi, bn hu …




Sut chui ngày nh di, Henri sng vi đy đ tình thương. Gia đình êm m, hnh phúc. Nht là đi vi cô em gái, Isabelle, kém anh ba tui. Hai anh em thương nhau bng mt tình thương trong sáng, gia hai ngưi tưng chng như không bao gi có bt hòa nh. Càng ln s hin din ca Isabelle càng tr nên cn thiết cho Henri. Anh cn bè bn. Anh cn mt ngưi đ tâm s. Đến lúc đi hc xa, anh vn không quên viết thư thưng cho em. Đ k chuyn. Này em, sáng nay anh va bt gp mt khuôn mt tht dễ thương… Này em, sut tun nay không đêm nào anh ngủ đưc, dày vò bi nhng kỷ nim êm đp mùa hè va qua… Hai anh em luôn viết cho nhau đ bù đp khong trng nh nhung. Viết hàng tun, viết hàng ngày, cho đến ngày Henri mt tích. Đến ngày đó, Isabelle vn viết cho mình đc, bi Henri không còn na, ln này, li cô em gái càng thiết tha, càng trìu mến :

“ Hi anh, hi anh ! Henri ca em, ánh sáng ca lòng em, nim vui ca hn em, thy dy và bn đng hành d tính ca em thi nh tui, ni lo và nim kiêu hãnh ca em, ngưi hưng dn em qua bao nhiêu ngày !... ”              
( Vie et passion d’Alain Fournier )
      
Bên cnh Isabelle, Henri còn có mt tình bn không kém đp. Jacques RIVIÈRE là tên ngưi bn. Như mt an bài ca đnh mnh, Jacques và Isabelle li cùng nhau kết hp, và như thế, kết hp hai tình yêu ln nht ca Henri, kết hp hai ngưi thân gn gũi nht ca Henri vy.


3.
Cái bí mt ca cun G.M. t lâu vn là cái bí mt ca nhân vt Yvonne de Galais, ngưi con gái mà anh Meaulnes quen đưc qua mt cuc gp g ly k.

Ti b, mi vic đưc thu xếp vui như trong mt gic mơ. Trong khi lũ tr vui cưi chy nhy tng nhóm hp li và tn mác trong rng, Meaulnes tiến vào mt đưng mòn, trưc mt anh, cách chng mưi bưc, là cô thiếu n. Anh đến gn nàng và không kp suy nghĩ nói đơn sơ :
- Cô đp quá.
      
Cô gái ro bưc, không đáp và r vào mt li đi ngang trong lúc nhng ngưi khác chy đùa qua các con đưng rng lang thang theo ý riêng mình, mc cho cơn nhàn hng dn đi. Chàng thanh niên t trách mình thô l, vng v, ngu xun. Anh đang thơ thn không tin còn gp li cô gái duyên dáng đó na, thì cht thy nàng đi ngưc li và bt buc phi ngang qua gn anh trong li đi cht hp…
      
Ln này chàng trai cúi chào và nói tht nh :
- Cô tha li cho tôi nhé ! 
      
Nàng đáp trnh trng :
- Tôi tha li cho ông. Nhưng tôi phi đến vi lũ tr. Hôm nay chúng là ch. Thôi xin chào ông.
      
Augustin van xin nàng nán li mt chc na. Anh nói vng v, bng mt ging bi ri, xao xuyến đến ni nàng phi đi chm li, lng tai nghe. Cui cùng nàng bo :
- Tôi cũng không biết ông là ai mà.
      
Sau đó nàng ly li v bình thn, ming hơi mím li, cp mt xanh nhìn v phía xa.
      
Meaulnes đáp :
- Chính tôi cũng không biết tên cô… 
      
Nàng do d, nhìn anh mm cưi và nói :
- Tên tôi à ? Tôi là cô Yvonne de Galais.
      
Ri chy mt.
      
(…) Meaulnes tiến gn cô Galais khi thy cô trở ra và nói như để trả li điu cô bo lúc nãy :
- Tên tôi đt cho cô còn đp hơn nhiu.
      
Nàng hi, vn vi v nghiêm trang đó :
- Sao  ? Tên gì thế ?
      
Anh s đã nói li ngu xun nên không đáp. Ri anh tiếp :
- Tên tôi là Augustin Meaulnes, tôi là hc sinh. 
, ông đi hc à.
      
Ri hai ngưi còn nói chuyn mt chc na… Cô gái đáp li nhng d đnh ca Meaulnes :
Ích gì đâu ? Có ích gì đâu ?
      
Nhưng khi anh bo dn xin phép nàng đưc tr li thăm vùng đt đp này mt ngày kia thì nàng ch đáp :
- Tôi ch ông.
      
H đi ti gn bến thuyn, cô gái ngng li, mơ màng nói :
- Chúng ta ch là hai đa tr, chúng ta đã làm mt chuyn điên r. Ln này ta không nên lên cùng mt chiếc thuyn na. Thôi t bit, xin đng có theo tôi…”      
Le Grand Meaulnes – trang 99-102 )

Tht ra cuc gp g Augustin Meaulnes – Yvonne de Galais trên đây chính là cuc gp g Henri Fournier – Yvonne de Quiévrecourt, mà Henri đã cn thn ghi li ngày gi và nơi chn : ngày 1 tháng 6 – 1905, ti Paris trưc ca Grand Palais. Cuc gp g bí mt và k thú này thúc đy Henri viết G.M.  Cũng chính cuc gp g này là nn tng ca quan nim riêng Henri v tình yêu, v hnh phúc. Và vcuộc đời.


4.
Henri mưi chín tui và gp Yvonne. Hai năm sau hay tin Yvonne đã có chng. Hai năm sau na đưc tin nàng sinh con. Mãi đến năm 1913 mi có dp gp li và nói chuyn. Nghĩa là t hi mi ln cho đến lúc sp ngã gc, hình nh Yvonne, tình yêu dành cho nàng vn luôn là mi bn tâm đi vi Henri, tình yêu đó như hòa ln vào đi sng anh.

“ Gic mơ tuyt diu, bun bun và gn như có thc : tng đoàn thiếu n tr đp đi ngang qua. Cô này có chiếc mũ ging nàng, cô kia có cái dáng nghiêng nghiêng, có cô mt ánh màu nâu nht, có cô mt xanh như màu mt nàng, nhưng không ngưi nào, không cô nào thc s là nàng c. Tôi mơ như vy. Hng đêm, cnh đó din ra trong trí tôi…”
( Thư cho Jacques Rivière )
      
“ Nous sommes deux enfants. Nous avons fait une folie…”.Chúng ta ch là hai đa tr, chúng ta đã làm mt chuyn điên r. Câu nói này ca Yvonne ám nh Henri mãi. Chúng ta như hai đa tr. V sau, gp li Yvonne – lúc này đã có con – Henri mi dám nói :
      
“Bây gi gp li cô đây, tôi hưng v cô cũng vi s kính mến, vi lòng trong trng ca ngày xưa… Tôi xin cô đ ý đến điu khc lit này mà tôi nói ra vi hết lòng thành thc. Xa cô, tôi không thiết sng.
      
Tôi ch yêu cu cô có chng đó.
      
Bây gi tôi hai mươi sáu tui, chúng ta không còn là tr con na, tôi ý thc đưc điu tôi mong mun. Không gì khác hơn là khi phi xa cách cô hoàn toàn…”
      
Xa cô, tôi không sng ni. Xa em, anh không sng đưc. Henri cũng dùng thứ ngôn ngữ ấy ca muôn ngưi yêu nhau. Nhưng đng tưng là ngoài Yvonne, Henri không còn có mt phiêu lưu tình cm nào khác na. Này nhé : tháng 9-1909 vi “Mlle Laurence”, tháng 5-1910, vi Jeanne B.  ( tc là Valentine trong truyn ), ri sau đó, Henriette, Loulette và cui cùng là Simone. Chng đó đ ch k nhng ngưi dan díu lâu dài. Laurence, hay Jeanne, hay Annette, hay Valentine, hay Henriette…, nào có quan trng gì đi vi Henri. Này Nanon, này Loulette, này Simone, Henri đâu có chú tâm đến s khác bit. Je ne me soucie pas d’une maitresse. Điu mà tôi đi tìm là tình yêu. Je cherche l’amour. Tình yêu tht s. Tình yêu sng thc. Tình yêu vi khuôn mt đp nht ca nó. Tình yêu như mt hòa hp ca tn cùng. Mt tình yêu như thế, Henri đã tìm thy. Mt ln vi mt ngưi ri cuc phiêu lưu ca Henri dng li vi Simone, v ca Claude – Casimir Périer. Henri đưc gii thiu đến làm thư ký cho Claude, và nh đó có dp giao thip, trc tiếp hoc bng thư t, vi Simone. Tình yêu đến vi hai ngưi sau đó, d dàng và bình d. Có th nếu Henri còn sng, anh còn dn mình vào nhng cuc phiêu lưu khác na. Bi anh vn nói : Je cherche l’amour.


5.
Cuc tìm kiếm đó không bao gi chm dt đi vi Henri. Hãy đc đon cui cùng ca le Grand Meaulnes :

Meaulnes gp mt thiếu n , Valentine, ri đính hôn vi nàng mt cách như min cưng. Chàng vn nghĩ đến Yvonne, đến tình yêu duy nht này. Nghĩ đến Yvonne và sng vi Valentine. Cho đến khi khám phá Valentine tht ra là hôn thê ca Frantz, bn chàng, Meaulnes ân hn và chy trn đ gp li Yvonne de Galais ri cưi nàng. Ngay hôm sau, như theo mt tiếng gi bí mt, Meaulnes li b đi, ln này tht xa, đ ch tr v sau khi Yvonne đã chết đ li mt bé gái.

Cuc chy trn ca Meaulnes là c ni nim ca Henri, ca con ngưi nhiu yêu thương :

“ Có nhiu lúc tôi cm thy không chu ni thành ph này, không chu ni thiên h. Bao nhiêu nhà ca, đưng ph, khuôn mt, mà tôi không tìm thy mt k đáng yêu. Tôi hãi hùng như vào ngày sp chết. Tôi b ném vào mt x mà tôi chưa h quen biết, tin chc là không th nào có tình yêu  đó, s là đa ngc hay thiên đàng, tôi không biết, nhưng tôi bt đu, vi s mt mi đáng ghét và ni chán chưng không tên, tuyt vng nhìn mt tng ngưi đi ngang qua.”

Henri cũng đã gii thích thái đ ca nhân vt anh.
“ Meaulnes chy trn không phi vì hào hng, nhưng vì kinh hoàng bi chàng biết là nim vui đích thc không có trên cõi đi này.”

Trên cõi đi này không có nim vui đích thc, nên Henri phi than vãn : “Personne au monde n’est aussi exilé que moi.” Còn ai cô đơn hơn tôi na. Còn ai bun thm hơn tôi na.

“ Tôi tìm mt tm lòng trong trng
Và làm nơi an ngh cho mình.”

Nơi an ngh thanh bình nht ch có mt ngưi có th ban cho tôi. Henri nói về Yvonne : “ C’est vraiment le seul être au monde qui eût pu me donner la paix et le repos. Il est probable maintenant que je n’aurai pas la paix dans ce monde.” Mt Yvonne ri, thanh bình không tìm gp đưc na. Mt Yvonne ri, nim vui đích thc không còn na, Henri sng trong đ“ như mt kẻ sp sa khi hành.”

Nhưng Henri không khi hành để đi vào tuyt vng, để tự chuc ly đau bun. Anh khi hành để đáp li “ tiếng gi trm trm và kỳ ảo”, tiếng gi ca nim tin và sự khao khát tuyt đi. Hnh phúc như phn thưng ở cui chng đưng gian kh. Henri tự trả li mình :

“ Nim vui thc sự không có ở trên đi, vy mà nó vở đy, mở rng ca đón chúng ta.”

Ca mở để đón nhng tâm hn biết sng, tay cm tay và nói vi nhau ngàn li thiết tha. Hi tình yêu, hãy kết hp nhng tâm hn giao cm, và hi cuc sng, hãy làm bn cht nhng tình yêu muôn đi.


6.
1944 …  Năm đu ca trn chiến tranh khc lit. Ngày 22 tháng 9, Henri, lúc này là trung úy, dn đu mt toán quân tiến vào trn đa. Bên kia là quân Đc. Toán quân tr v không có Henri. Mt bn đng đi đã trông thy anh ngã gc và hình như đưc quân lính Đc mang v trm cu thương. Không ai nhn đưc tin gì khác na vế anh. Mt cái chết không có tang l, không có phân ưu, không có điếu văn. Nhng nghi l, nhng hình thc tôn vinh mà Henri đáng đưc đón nhn.
                                          
Như đ bù đp vào s thit thòi đó, tác phm ca anh gây nên mt tiếng vang ln, t c hai phía.

Mt bên là nhng ngưi như Claude Roy qu quyết le Grand Meaulnes ch là bn sao ca mt cun sách nhan đ “ la Disparition du Grand Krauss”. Hoc bà Jeanne Galzy vi ý kiến cho rng le Grand Meaulnes phng theo mt truyn ngn ca Georges Sand : “Le château des Désertes” . Ngưi đc le G.M. biết v cuc đi ca tác gi chng tin đưc nhng li t cáo này, bi l, như chúng ta thy, cũng như chính Henri xác nhn, Henri đã viết da trên s tht, nhng gì anh k đã xy ra mt nơi nào đó. ( …Je n’écrirais que sur de la réalité, tout ce que je raconte se passe quelque part… )

Và mt bên là số đông nhng bài báo, nhng sách  kho lun viết về Henri. Và nhng li lẽ như :” Đc xong le Grand Meaulnes, tôi thy ý nghĩa cuc đi thay đi hn.” Hay câu nói ca J. Giraudoux : “ Tôi cũng là mt anh chàng Meaulnes bé nh.” Có thể kể thêm ở đây nhng bài viết ca nhng nhân chng gn gũi vi Henri nht, hiu rõ Henri nht, tc là Jacques – Isabelle Rivière và Simone.


7.
Nhng ngày cui năm nơi này, tri mưa lnh. Nghĩ đến nhng ngưi thân yêu  gn hay  xa. Và gp đưc Alain Fournier qua tm hình trên mt bìa sách, đôi mt tht sáng, bun bun nhìn vào khong xa. Như mt cách làm quen, tôi nói v Alain Fournier bng tên tht Henri và gi anh như mt ngưi thân thiết. Ngưi biết đến Alain Fournier khá nhiu, nhưng ngưi đc đưc Alain Fournier chưa hn đã là đông. Đc nhng gì còn ghi trong sách. Và đc nhng điu không hin rõ trong nhng dòng ch viết đó. Phi là ngưi có tâm hn, yêu cuc sng và thích phiêu lưu.

Tôi đi kiếm tình yêu. Je cherche l’amour. Trn cuc đi Henri, tt c tâm s, tt c tâm hn anh đu xoay quanh câu nói đó. “  Tình yêu như mt cơn chóng mt, như mt s hy sinh, như tiếng nói cui cùng cho tt c. Sau nó, không còn gì tn ti na.”  Je cherche l’amour. Tôi đi kiếm tình yêu. Đó cũng là thông đip ca Henri gi cho ngưi đc, là bn chúc thư ca Henri viết lúc còn tui nh. S nghip ca Henri trưc sau cũng ch gm mt cun sách. Henri không cn gii thưng nào, không cn tin bc, min sao tác phm ca anh có ngưi đc. “  Je ne demande ni prix ni argent, mais je voudrais que le Grand Meaulnes fût lu. Je voudrais que tout un peuple le lise, que toutes les femmes l’aiment.”
                     
THÂN TRNG SƠN