Gia đình gốc người Liban, sinh tại Le Caire, Ai Cập ( 1920 ), học tiểu học tại quê nhà, trung học tại Paris,
lại trở về Le Caire học Trường Đại học Mỹ ngành báo chí, cùng chồng chuyển sang
sống tại Liban năm 1942, định cư tại Paris từ năm 1946, nhập quốc tịch Pháp và
sống luôn ở đó cho đến khi qua đời ( 2011 ), Andrée Chedid đã bắc nhịp cầu nối
liền hai nền văn hoá Pháp và Trung Đông bằng những tác phẩm của mình.
"Tôi cảm thấy hạnh phúc được thuộc về thế giới
vùng Trung Đông. Tôi thấy nó rung động trong tôi và tôi muốn vinh danh nó khi
viết. Về tình cảm, tôi thấy rất gắn bó với Le Caire, thành phố tuổi thanh xuân
của tôi. Mỗi lần đến đó, tôi cảm nhận một sự quyến luyến mãnh liệt. Tôi muốn chạm
vào đất, đắm mình vào những mùi hương, những ánh sáng, những âm thanh. Điều này
rất thực tế. Tuy nhiên, chính nơi đây, tại Paris này, tôi mới cảm thấy thoải
mái, tự do. Chẳng làm được gì tử tế nếu cứ bám vào quá khứ. Nhắc đi nhắc lại
mãi những căm ghét, thù hận, hoặc thậm chí hạnh phúc đi nữa chỉ khiến ta khó mà
yêu thương trong hiện tại. Mẹ tôi là một phụ nữ tuyệt vời. Bà mất năm 97 tuổi.
Tôi chưa bao giờ nghe bà nói, vào thời của mẹ người ta làm thế này, vào thời của
mẹ chuyện xảy ra thế kia. Chính bà đã gợi cho tôi yêu tự do, yêu cuộc sống."
Trong những trang viết của mình, Andrée Chedid mô tả
con người thành thị và thôn quê của quê hương Ai Cập, với những mối quan hệ của
họ, nhắc đến sự tự do mà họ khao khát, những bất công mà họ thường gánh chịu,
nói về thân phận của người phụ nữ ở phương Đông, về tình yêu, cuộc sống và cái
chết.
Được hỏi về sự khác biệt giữa công việc viết truyện và
làm thơ, Andrée Chedid nói rằng tiểu thuyết đòi hỏi nhiều kỷ luật. Cần phải dụng
công mỗi ngày, có khi mất đến một, hai năm, phải cố gắng liên tục, không để lạc
mất sợi chỉ xuyên suốt cốt truyện. Còn khi làm thơ thì chất liệu xuất hiện
nguyên khối, và trong một mối bòng bong như thế, ta có thể đào xới, nhào nặn, gạch
bỏ, thật thú vị hơn nhiều. Quả như vậy, Andrée Chedid viết nhiều thể loại,
nhưng trước hết bà vẫn là một nhà thơ. Bà đã từng viết tiểu thuyết, truyện ngắn,
kịch, nhưng tất cả chỉ là những biến tấu của thơ.
" Thơ ca là và vẫn mãi là phương cách duy nhất để
đối diện với sự mong manh của phận người, với sự bí mật khôn lường của cái chết,
là chiếc chìa khoá giải thích một vũ trụ mà bề mặt hiển thị luôn che giấu một
thực thể kín đáo khác mà thơ ca có nhiệm vụ giải mã."
Bắt đầu sáng tác từ năm 18 tuổi, Andrée Chedid đã để lại
17 tiểu thuyết, 7 vở kịch, nhiều truyện ngắn và sách truyện dành cho trẻ em.
Riêng về thơ, tác phẩm đầu tiên được xuất bản năm 1949, sau đó cứ hai, ba năm
bà lại in một cuốn thơ mới, phần lớn nay đã tuyệt bản. Năm 1987, Nhà xuất bản Flammarion
tập hợp tất cả thơ bà viết từ năm 1949 đến 1970 in chung một cuốn lấy tên là Textes
pour un poème. Năm 1991 lại in tiếp cuốn
Poèmes pour un texte, gồm những bài thơ đã viết
trong các năm 1970 đến 1991. Tác phẩm của Andrée Chedid ( chủ yếu viết bằng tiếng
Pháp tuy bà thông thạo cả tiếng Anh và tiếng Á Rập ) đã được dịch ra 15 ngôn ngữ.
Andrée Chedid đã
được tặng Giải thưởng Mallarmé ( về
thơ ) năm 1976, Giải Goncourt về
truyện ngắn năm 1979 ( với tác phẩm Les
corps et le temps ), giải Goncourt về thơ năm 2002 ( về toàn bộ tác phẩm ). Năm 2009, Bà
vinh dự được trao Huân chương Bắc đẩu Bội tinh.
TÌNH
YÊU II
Mới
mẻ hơn mọi lời nói
Tự
do hơn mọi ngôn ngữ
Trần
trụi hơn sự lặng thinh
Tình
yêu mãi hoài tái sinh.
Bị
bắt chước nó tự chỉnh sửa
Bị
giả mạo nó tự đứng lên
Bị
qua mặt nó nhanh đuổi kịp
Thật
diệu kỳ nó tái tạo luôn.
Vào
mọi thời đại
Qua
mọi biên cương
Tình
yêu thuộc về chúng ta
Mãi
mãi!
NGAY
GIỮA TRÁI TIM
Ngay
giữa không gian
Bài
hát
Ngay
giữa bài hát
Làn
hơi
Ngay
giữa làn hơi
Khoảng
lặng
Ngay
giữa khoảng lặng
Hy
vọng
Ngay
giữa hy vọng
Kẻ
khác
Ngay
giữa kẻ khác
Tình
yêu
Ngay
giữa trái tim
Trái
tim.
SUỐT
ĐỜI
Mọi
cuộc sống
Khơi
mào
Bí
mật
Mọi
bí mật
Ẩn
giấu
Trong
bóng tối
Mọi
bóng tối
Chất
đầy
Hy
vọng
Mọi
hy vọng
Phục
tùng
Cuộc
sống.
CÙNG
NHAU
Tôi
lần bước về phía sâu thẳm của em
Nơi
tia nhìn đang yên nghỉ
Nơi
bóng tối co cụm lại
Nơi
các bức tường lộ ra.
Khi
tôi biết được rằng
Cử
chỉ và lời nói của em
Chỉ
là những mùa của em
Tôi
đã tự mình làm cuộc hành hương này
Để
vượt qua từng cánh cửa một
Ôi
em người sẽ kể cho tôi chuyện của chúng ta.
KHÔNG
CÂU TRẢ LỜI
Nơi
mỗi hơi thở đang lịm dần
Trong
đầm lầy của tâm hồn
Nơi
mỗi sinh lực đang cạn kiệt
Trong
con tàu của châu thân.
Tôi
thăm dò cuộc sống kỳ diệu
Kẻ
lưu giữ những bí mật của chúng ta
Câu
trả lời không hề rõ nghĩa
Tăng
thêm điều tưởng tượng của chúng ta.
NHÌN
TUỔI THƠ
Đến
tận bến bờ cuộc sống
Bạn
sẽ mang mãi tuổi thơ
Với
ngụ ngôn và nước mắt
Run
rẩy, sợ hãi thẫn thờ.
Lần
theo dòng đời năm tháng
Tuổi
thơ vượt trước bạn luôn
Cản
ngăn bước chân bạn tới
Hoặc
là vạch lối chỉ đường.
Rất
lạ lùng và thần diệu
Con
mắt tuổi thơ thần tiên
Từ
cội nguồn luôn giam giữ
Vũ
trụ của những tia nhìn.
NHÌN
CUỘC ĐỜI
Xuất
huyết ngôn từ
Xuất
huyết hình ảnh
Thời
gian kiệt lực
Giờ
khắc loãng tan.
Làm
sao kéo cuộc đời khỏi những chốn ngục giam
Cuộc
đời:
Sự
bay bổng của rủi ro
Mùa
thu hoạch của ngẫu nhiên.
NHÌN
BAN ĐÊM
Bỏ
mặc bình minh với giang sơn của nó
Đêm
Biến
mất trong vỏ bọc của không trung
Vững
tin rằng những sợi bóng tối sẽ sớm nối kết nhau
khi được gọi tên
Đêm
buông mình vào chốn lưu đày tạm bợ
Mà
chẳng hề bối rối vẫn dõi theo
Những
cuộc hành hương thiết yếu của
Ban
Mai.
ĐÊM
Bị
những vòng vây ban đêm níu giữ
Những
vòng lửa mặt trời
Chìm
nghỉm
Dưới
đáy những hang động đã tắt.
Ngày
vẫn còn vùng vẫy
Trong
ký ức của chúng ta.
Trước
khi đắm
Trong
hang sâu
Mịt
mù hình ảnh
Vẫn
dai dẳng nhân đôi
Cuộc
sống chúng ta.
CUỘC
ĐỜI DỊCH CHUYỂN
Không
một lộ trình
Không
một hải hành
Sánh
bằng những dịch chuyển của cuộc đời
Chuyển
động trong các mạch máu
Tập
trung vào hòn đảo trái tim
Di
chuyển qua từng lứa tuổi.
Không
một cuộc thám hiểm nào
Không
một lần khai khoáng nào
Có
thể đem ra đọ với sự tuần hoàn của máu
Với
những đắp bồi của thân thể
Với
những phun trào của linh hồn
Không
một độ cao
Không
một đỉnh chóp
Có
thể chế ngự cái khoảnh khắc
Lúc
mà ban phát cho ngươi hình hài
Cuộc
đời đã gán cho ngươi sự sống.
Cuộc
du hành lạ lùng
Của
đời sống
Đã
trở thành
Chính
ngươi!
CHÚNG
TA ĐI
Không
một hồi chung cuộc
Cũng
không mảnh vườn nào vẹn nguyên
Trong
những cuộc giao tranh của tâm hồn
Trong
da thịt của thời gian
Chúng
ta đi, chúng ta còn đi nữa
Mà
không chạm tới ngưỡng cửa.
Không
giới hạn
Không
chiều ngược lại
Với
cuộc du hành không dừng.
CHẶNG
ĐƯỜNG CUỐI
Nếu
tấm vải mặt trời rã ra từng mảnh
Nếu
những sợi máu đào dần tháo gỡ ra
Nếu
thịt da tố cáo đã chịu đòn
Hãy
giữ lấy trong chặng đường kết thúc:
Dòng
sông sắc màu liên hợp
Vừa
đủ đồng bằng vừa đủ nhiệt tâm
Để
làm dịu những cơn khát cuối cùng
Để
khêu lên ngọn lửa sau chót
Nếu
đành phải cam chịu số phận
Con
người sẽ tạo cho mình những ngụ ngôn
Chúng
đánh gục
Hay
cứu thoát người
Tuỳ
theo tia nhìn chấp nhận.
BÀI
CA NHỮNG THÀNH PHỐ
Tôi
gắn bó với mạch đập những thành phố
Với
cuộc sống sôi động của những nơi này
Tôi
hít thở trong những không gian xanh
Tôi
lướt đi trong những con đường nhỏ
Tôi
lắng nghe tiếng người dân đây đó
Tôi
đã yêu các đô thị Le Caire hoặc Paris
Chúng
rộn ràng trong huyết mạch tôi
Kết
dính vào thịt da tôi
Tôi
không thể nào không nhìn thấy mình
Về
bản chất vẫn là:
Phố
thị.
QUÊ
TÔI Ở KHẮP CHỐN
Quê
tôi ở khắp chốn
Trên
mọi miền thế giới
Nó
nằm ở phía kia
Nó
nằm ở nơi khác.
Quê
tôi ở khắp chốn
Giáp
ranh vùng phụ cận
Ở
nơi chỗ dừng chân
Ở
trong từng khoảnh khắc
Ở
trong vùng sinh sống
Ở
tại chốn ngụ cư
Ở
cõi nào xa lắc
Và
ngay tại nơi đây.
QUÊ
HƯƠNG TÌM THẤY
Tôi
đã đánh mất quê hương
Vào
một ngày náo động
Vào
một ngày buồn phiền và nước mắt.
Tôi
tìm thấy lại quê hương
Và
tôi đã thu nhận nó!
Để
nó thêm màu mỡ
Tôi
đã cắm nhiều cây
Trên
những khoanh đất nhỏ
Và
những quãng rộng thoáng
Tôi
còn tô điểm thêm
Với
rất nhiều hoa cỏ
Và
cả một chiếc hồ
Với
nguồn nước dịu ngọt.
Quê
hương tìm thấy lại rồi
Chẳng
còn trú ẩn thảnh thơi đi về.
ẨN
NGỮ
Cuộc
sống
Bí
mật
Ẩn
ngữ
Khó
giải mã.
Thời
gian
Giới
hạn
Cuộc
phiêu này của làn hơi
Vào
chỉ số của đồng hồ cát.
Trên
thân thể khác nhau của chúng ta
Trên
khuôn mặt đa dạng của chúng ta
Ta
thể hiện nhạc khúc nào
Cốt
truyện nào, cuốn sách nào đã mở
Về
da thịt cụ thể của chúng ta
Từ
đó ta tìm ra nguồn sáng?
Mỗi
người đi dọc theo
Dòng
sông của hiện hình
Không
một ai tháp tùng
Biển
khơi.
CHÂN
TRỜI THÂN THIẾT
Xa
những bến bờ inh ỏi
Để
lạc mất chiếc neo
Bứt
khỏi giây buộc.
Nghe
theo tiếng gọi
Của
chân trời thân thiết.
NỐT
LẶNG CỦA BÀI HÁT
Chất
đầy sự sống
Lèn
chặt sự chết
Hát
ca
Đến
tận khoảng không
Đến
tận hợp âm cuối cùng
Mãi
đến cuối bài
Hát
Bài
hát
Âm
nhạc không lặp lại
Lặng
thinh.
ĐỂ
SỐNG LẠI
Những
mặt trời già nua của chúng ta chết đi
Chúng
chết đi để sống lại đàng hoàng hơn.
Những
tinh tú đầy dẫy cõi vô biên
Từ
chỉ một mùa hái gặt.
Đến
từ những vùng đất không đo đếm hết được
Qua
những bước chân
Qua
những ngôn từ
Qua
những cái chết và những cuộc đời.
Chúng
ta diễn màn tồn tại
Đổi
lấy cảnh trí đang mãi đổi thay.
Những
mặt trời già nua của chúng ta chết đi
Chúng
chết đi để sống lại đàng hoàng hơn.
MẶT
TRỜI TRONG SUỐT
Lần
lượt những chiếc cầu nhỏ chống lại
Đầy
dấu vết
Ta
hãy đi tới cái chết này
Nơi
mọi thứ đều tới được.
Cuộc
sống chúng ta có những vết nứt
Cuộc
sống chúng ta có những vòm lá.
Những
mặt trời trong suốt
Khi
tình yêu nảy mầm
Làm
mới.
BỆNH
VIỆN
Bên
trong tường thành màu xanh
Của
gian phòng cuối
Tiếng
bước chân và lời thầm thì trộn lẫn
Chung
quanh khe hở chiếc giường.
Bám
vào ánh sáng lờ mờ của tâm hồn
Cưỡng
lại sự ngụp lặn cuối cùng
Một
thân thể đang chống chọi
Trong
những tấm vải chăn.
Những
hình ảnh mờ ảo chập chờn
Trên
những vách tường nhợt nhạt.
Bến
đỗ tiến sát gần.
EM
BÉ ĐÃ CHẾT
Cả
ngôi làng không sót lại chiến sĩ nào
Tựa
vào khẩu súng đã nhả cả tràng đạn
để kết liễu đời em bé
Kẻ
thù run rẩy kinh hoàng lẩn dưới bức tường cũ
Mọi
thứ chung quanh đều sạch sẽ:
bầu trời biển cả mùa hạ tươi cười
hàng thông.
Kẻ
thù
Đã
ném ra xa
Qua
bên kia những ngọn đồi
Áo
quần và vũ khí
Chuyện
đời và luật lệ
Và
nằm khóc
Gần
con suối dưới bóng một gốc cây cam.
Bên
cạnh thi thể đứa trẻ con.
SỰ
LẨN TRỐN CỦA CÁC MÙA
Tôi
từng yêu em
Trong
cơn giông của nhựa
Tôi
đang yêu em
Trong
bóng tối của năm
Tôi
từng yêu em
Trong
khu vườn bình minh
Tôi
đang yêu em
Lúc
tháng ngày tàn tạ
Tôi
từng yêu em
Trong
vầng dương hối hả
Tôi
đang yêu em
Trong
bóng chiều bao dung
Tôi
từng yêu em
Trong
ánh chớp lời nói
Tôi
đang yêu em
Trong
cửa ngõ ngôn từ
Tôi
từng yêu em
Trong
cơn bốc đồng mùa xuân
Tôi
đang yêu em
Trong
sự lẩn trốn của các mùa
Tôi
từng yêu em
Ngay
trong lòng cuộc sống
Tôi
đang yêu em
Tại
nơi cổng thời gian.
HY
VỌNG
Tôi
thả neo hy vọng
Nơi
nguồn cội cuộc đời
Đối
mặt với bóng tối
Tôi
dựng những mảng sáng
Cắm
lên những ngọn đuốc
Nơi
lằn ranh đêm đen.
Mảng
sáng vẫn soi rạng
Ngọn
đuốc vẫn lướt qua
Giữa
tối tăm và hoang sơ.
Mảng
sáng còn tái hiện
Ngọn
đuốc còn loé lên
Chẳng
tàn lụi bao giờ.
Tôi
cắm sâu hy vọng
Trong
đất mùn trái tim
Tôi
thu nhận hy vọng
Với
cái tính hung hăng.
KHOẢNH
KHẮC NÀY
Với
dòng máu có ngàn cánh chim
Tôi
đã đi dọc khắp trần thế
Tôi
nhạo cười đất sét
Tôi
từ bỏ thời gian
Tôi
biết chuyện trò với người không quen.
Với
dòng máu sáng sắc màu ban ngày
Tôi
chấp nhận cái chết và sự ngây thơ của nó
Tôi
từ bỏ bóng đêm.
(
Nguồn : www.recoursaupoem.fr. và
www. toutelapoesie.com )
THÂN
TRỌNG SƠN
dịch
và giới thiệu
