Nguyên
tác Tiếng Ý: L’avventura di due sposi
Italo
Calvino (1923-1985) là một trong những nhà văn Ý quan tâm đến nhiều lĩnh vực và
có ảnh hưởng đến chính trường, văn học
và văn hoá Ý vào những năm sau chiến tranh.
Sinh năm 1923 tại Santiago de Las Vegas,
Cuba: Cha ông là một nhà nông học và mẹ là một nhà sinh vật học. Họ sống và mở
một vườn thực vật nhiệt đới tại Cuba nhưng sau một trận bão (1925) làm đổ nát nhà cửa và khu vườn này, họ quyết
định quay về Ý và sống tại thành phố biển San Remo thuộc vùng Liguria, Italia.
Ngay
từ thời trung học ông đã kết bạn thân thiết với Eugenio Scalfari và Eugenio
Curia, sau này đều trở thành những nhà văn và trí thức lỗi lạc của Ý. Nhưng
quan hệ quan trọng nhất trong văn nghiệp của ông là khi theo học văn khoa ở
Torino, ông quen thân nhà văn nổi tiếng
Cesare Pavese, sau trở thành người hướng dẫn và cũng là “độc giả đầu tiên” cho
nhiều trang viết của ông.
Là
tác giả của nhiều tiểu thuyết, tập luận văn, ông còn chủ biên rất nhiều công
trình văn học quan trọng. Bắt đầu xuất bản từ năm 1947, ông đã đoạt nhiều giải
thưởng và vinh dự lớn như sau: giải Viareggio 1957; giải Bagutta, 1959; giảiVeillon,
1963; giải Feltrinelli về truyện kể, 1972; viện sĩ danh dự của Hàn Lâm Viện Nghệ
Thuật và Văn Chương Hoa Kỳ, 1975 giải Premio Riccione (Italy), 1984. .. Cùng với
nhà văn Vittorini ông chủ biên tạp chí Menabò.
Ngoài việc sáng tác , ông còn là một nhà phê
bình rất tên tuổi và cũng là nhà văn Ý trong thế kỷ 20 được dịch nhiều nhất ở Anh và Bắc Mỹ.
Sau giải thưởng quốc tế Formendor ở Maiorca, năm 62, trong cuộc gặp gỡ với các nhà văn quốc tế
ông đã gặp nữ phiên dịch nguời Argentina
Esther Judith Dinger, thường được thân mật gọi là Chiquita và hai năm
sau(1964) lấy bà làm vợ. Đám cươi được tổ
chức tại Cuba nhưng họ về sinh sống tại
Roma. Trong thời gian ở Cuba ông có gặp Che Guavara và về sau này ông có viết về
cái chết của nhân vật này.Ông đã cộng tác với nhà xuất bản Einaudi và thành lập
hội thân hữu Ý- Cuba.
Ông
mất ngày 19-9-1985 tại bệnh viện Siena vì chứng xuất huyết não.
Các
tác phẩm chính :
Phần
lớn tác phẩm của Calvino là kiệt tác: bộ ba tiểu thuyết với tên gọi chung “Tổ
tiên của chúng ta” gồm “Tử tước bị phân đôi ” (1952), “Nam tước leo cây” (1957)
và “Hiệp sĩ không hiện hữu” (1959); “Cosmicomics” (1965); “Những thành phố vô
hình” (1972), và đặc biệt là “Nếu một đêm đông người lữ khách…” (1979).
Sau
khi ông mất, ba tác phẩm khác của ông cũng được lần lượt xuất bản: “Dưới bóng mặt
trời Giaguaro”, “Con đường ở San Giovanni” và “Trước khi bạn nói sẵn sàng”.
Câu
chuyện sau đây được viết về một gia đình
Ý vào những năm sau đệ nhị thế chiến. Sự bùng nổ công nghiệp đã giúp nước
Ý thoát khỏi những tàn phá của chiến
tranh và mau chóng trở thành một trong những nước phát triển ở Âu Châu. Thế nhưng về phương diện xã hội, tinh thần đoàn kết, gắn
bó truyền thống của gia đình Ý đã bị biến đổi và có nguy cơ bị phá vỡ.
Được
viết từ năm 1958. Sự cảnh báo của Calvino đã đặt các nhà nghiên cứu trước vấn đề lương tâm và
những năm tiếp đó ( 1961) nhiều trí thức
Ý đã tham gia trong các thảo luận về đề
tài “ Văn Học và Công nghiệp ”.
Công nhân
Arturo Massolari làm ca đêm, công việc của anh chấm dứt vào sáu giờ sáng. Để về
nhà, anh phải đi một quãng đường dài. Những khi trời tốt anh đi bằng xe đạp còn
lúc có mưa hay những tháng muà đông anh phải dùng xe điện. Anh về đến nhà trong
khoảng sáu giờ bốn mươi lăm đến bảy giờ, nghĩa là trước hoặc sau tràng chuông
báo thức mà vợ mình, cô Elide, đã cài đặt.
Có hai thứ tiếng động vang lên
cùng lúc: tiếng chuông báo thức và tiếng chân của chồng bước vào nhà. Hai thứ tiếng động đó chồng chất
trong đầu Elide, cùng đến trong giấc ngủ say, mà cô còn muốn kéo dài thêm bằng
cách áp sát mặt vào chiếc gối. Sau đó cô bước xuống giường, mắt nhắm mắt mở cho
hai tay vào chiếc áo choàng, và những sợi tóc phủ loè xoè xuống mắt. Cô đi xuống nhà bếp và thấy Arturo đang lấy từ túi
xách các thứ mà anh mang đến hãng: chiếc cà mèng đựng thức ăn, bình thermos…và những
chiếc hộp không rồi đặt chúng trong chậu rửa bát. Lúc đó anh cũng vừa đốt bếp để
pha cà phê. Biết chồng đang nhìn, Elide cảm thấy bối rối. Cô mở to mắt và muốn đưa
hai tay lên che đầu, cứ như mỗi lần cô đều xấu hổ cho cái hình ảnh đầu tiên mà
chồng nhìn thấy mỗi khi bước vào nhà, đầu tóc cô luôn rối bù trên khuôn mặt
ngái ngủ. Khi hai người ân ái hay ngủ chung thì là chuyện khác, buổi sáng khi
thức dậy, cả hai cùng phờ phạc và có chung cảm giác thiếu ngủ như nhau.
Có đôi khi Arturo bước
vào phòng ngủ để lay thức vợ, anh còn mang cho cô tách cà phê nóng trước khi
chuông báo thức reo; nhưng lúc đó mọi sự đều rất tự nhiên, vẻ nhăn nhó lúc cô
thức giấc trông giống như một sự lười biếng ngọt ngào, cô ưỡn người, hai cánh
tay trần duỗi ra và cuối cùng cô quàng vào cổ chồng một cách âu yếm. Họ ôm
nhau. Arturo còn mặc trên người chiếc áo
khoát và lúc anh đến gần là cô hiểu ngay thời tiết hôm đó: trời mưa, có sương
mù hay tuyết, tùy theo hơi lạnh giá hay sự ẩm ướt trên người anh. Tuy vậy cô vẫn
hỏi: “Thời tiết thế nào, anh?” và lúc ấy anh bắt đầu than thở, kể lể về những khó
khăn đã gặp. Anh thường bắt đầu từ đoạn cuối: hành trình trên xe đạp, thời tiết
khi vừa bước ra khỏi xưởng, nó khác với chiều hôm trước ra sao rồi những bực bội
trong công việc và những chuyện ngồi lê đôi mách trong hãng xưởng…
Vào giờ đó căn nhà chỉ vừa được sưởi ấm, nhưng Elide cũng
phải khoả thân, rùng mình bước vào phòng tắm. Sau đó anh chồng cũng vào theo, bình
tĩnh cởi đồ, chậm rãi kỳ cọ, và chăm chú xoá những vết dầu trong xưởng máy. Cứ
thế, cả hai trần truồng và lạnh lẽo, đứng quanh cái bồn rửa nhỏ xíu, thỉnh thoảng
họ đụng, đẩy nhau hay giật lấy cục xà phòng, ống kem đánh răng và tiếp tục nói
với nhau những điều cần nói; Cũng có lúc họ biểu lộ vài cử chỉ thân mật, giúp
nhau kỳ lưng, khe khẽ vuốt ve và cuối cùng ôm lấy nhau một cách vội vã. Nhưng bất
thình lình Elide kêu lên: “Chúa ơi! Mấy giờ rồi vậy?” rồi vội vã chạy đi mang vớ,
mặc váy, vừa đứng soi mặt trước tấm kính trên bàn phấn vừa đưa bàn chải chạy
lên chạy xuống trên mái tóc bù, hai hàm răng còn cắn chặt cái kẹp tóc. Arturo bước
đến sau lưng vợ, đốt một điếu thuốc và nhìn vợ đang đứng bên mình, mỗi lần rít
thuốc anh đều cảm thấy bối rối vì đứng đấy mà không biết phải làm gì. Cuối cùng
Elide đã sẵn sàng, cô vội tròng lên người chiếc áo khoát, hôn vội chồng rồi mở
cửa, chạy nhanh xuống cầu thang.
Còn lại một mình Arturo theo dõi tiếng chân của Elide
bước trên các bậc thang cho đến khi không còn nghe thấy và anh vẫn tiếp tục
theo dõi bằng suy tưởng tiếng nhún nhảy vội vã trong sân, tiếng mở cửa chính của
toà nhà, tiếng chân bước trên vỉa hè cho đến tận trạm dừng xe điện. Riêng tiếng
bánh sắt trên đường ray thì anh nghe rất rõ khi nó rít lên để dừng lại, và tiếng
động khô khốc của bàn đạp khi có người leo lên. “May quá, cô ấy đã bắt kịp”,
anh nghĩ và thấy vợ mình đứng chen chúc giữa đám công nhân đông đảo, nam và nữ,
trên xe số 11 đang chở họ đến nhà máy như mọi ngày. Anh dụi tắt điếu thuốc,
đứng lên khép hai cánh cửa sổ, căn hộ tối sầm lại và anh đi ngủ.
Chiếc giường ngủ vẫn như lúc Elide đứng dậy, nhưng về
phần giường của mình, Arturo thấy nó vẫn còn nguyên, như vừa mới trải giường. Leo
lên giường, anh nằm ngay ngắn ở phần mình, nhưng lát sau lại thò một chân qua
phía bên kia, nơi có hơi ấm của vợ, sau đó anh còn thò thêm chiếc chân kia nữa…và
cứ thế dần dần anh lăn người di chuyển toàn thân sang phần giường của vợ, trong
cái hơi ấm được giữ lại ở cái chỗ lõm có hình dạng của thân hình Elide. Anh áp
má vào chiếc gối của vợ để cảm nhận mùi thơm của cô và thiếp dần vào giấc ngủ.
Buổi chiều
khi Elide trở về nhà cô thường thấy Arturo đang quanh quẩn trong nhà: Anh đang
đốt lò sưởi hay nấu nướng cái gì đó. Anh thường làm một vài việc trước bữa cơm
chiều, như trải lại giường nằm, quét dọn
chút đỉnh hay ngâm quần áo để chờ vợ về giặt. Nhưng Elide thấy mọi việc chồng
làm đều rất qua loa. Cô quá biết chồng mình cẩu thả và ít quan tâm đến những việc
này: những gì anh làm thực ra chỉ để đánh lừa thời gian trong lúc chờ vợ về, như để giúp vợ chút
ít khi anh vẫn còn ở nhà, trong lúc bên
ngoài đèn đường đã bật sáng và vợ đang hối hả đi từ cửa tiệm này sang cửa tiệm
khác trong sự nhộn nhịp khác thường vì đó là thời điểm các bà nội trợ đang vắt
chân mua sắm những thứ cần thiết cho bữa cơm chiều.
Cuối cùng Arturo nghe tiếng chân vợ bước lên cầu
thang, tiếng vang hoàn toàn khác tiếng động vào ban sáng, lúc này nặng nề hơn bởi
cô bước từng bước mệt mỏi sau một ngày làm việc và còn phải mang những túi thức
ăn vừa mua được. Anh mở cửa bước ra hành lang, đỡ lấy các thứ cho vợ, rồi cả
hai cùng bước vào nhà và trò chuyện. Chưa kịp cởi áo khoát cô vợ đã ngồi phịch
xuống chiếc ghế trong nhà bếp trong khi chồng lấy thức ăn từ túi xách ra. Ngồi
nghỉ một lát rồi Elide kêu khẽ “ Thôi, làm cái gì đi !” vừa nói cô vừa đứng
lên, cởi áo khoát và thay quần áo mặc
trong nhà. Cô bắt đầu nấu bữa ăn tối cho
hai người, sau đó chuẩn bị bữa ăn nhẹ để
chồng mang vào nhà máy cho giờ nghỉ giải
lao vào một giờ khuya và bữa điểm tâm cho mình để mang theo vào sáng hôm sau ;
Ngoài ra cô còn phải sửa soạn sẵn sàng bữa cơm cho chồng vào ngày mai lúc anh
thức giấc.
Elide vừa làm,
thỉnh thoảng cô ngồi nghỉ vài giây trên chiếc ghế mây trong nhà bếp và nhờ chồng
làm giúp vài điều gì đó. Nhưng anh chồng vẫn còn đang nghỉ nên chỉ đi quanh quẩn,
có lẽ anh cũng muốn làm tất cả mọi việc ấy, nhưng lơ đãng, đầu óc bỏ tận đâu
đâu. Trong những lúc như vậy, giữa hai vợ chồng có khi xảy ra va chạm, nói với
nhau những lời bực tức bỡi vì cô vợ muốn chồng chú ý hơn về những gì đang làm,
tập trung hơn hay gần gủi với mình hơn,
đến gần bên mình, an ủi mình nhiều hơn. Nhưng
anh chồng, sau lúc phấn khởi vì vợ đã về nhà, đầu óc anh thả rông ra ngoài, anh muốn mọi việc được làm
sớm vì anh cũng sắp phải đi làm.
Khi dọn thức ăn lên bàn, tất cả đều nằm trong tầm tay để
cả hai khỏi phải đứng lên nữa, thì cũng chính là lúc hai người cảm thấy thấm
thía vì có quá ít thời gian để sống gần nhau, buồn đến nỗi không ai đưa nổi muổng
thức ăn lên miệng. Họ chỉ muốn ngồi đó mà nắm tay nhau.
Dường như tách cà phê chưa kịp uống cạn thì anh chồng
đã đứng sau chiếc xe đạp, kiểm tra xem
có còn thiếu thứ gì không. Họ ôm nhau. Hình
như chỉ lúc đó Arturo mới cảm nhận thân hình mềm mại và nóng ấm của vợ mình. Anh
vác lên vai chiếc xe đạp và cẩn thận bước xuống cầu thang.
Elide đứng rửa chồng chén bát. Cô nhìn từ đầu đến cuối
những việc nhà mà chồng làm khi cô vắng mặt rồi khe khẽ lắc đầu. Bây giờ thì
anh ấy đang đạp xe trên một con đường tối tăm, có những cột đèn thưa thớt. Có
thể anh đã đi qua khỏi trạm ga.
Elide tắt đèn, đi ngủ.Từ phần giường của mình, cô đưa
một chân về phía chồng để tìm hơi ấm, nhưng mỗi lần như thế cô đều nhận thấy
nơi mình nằm là ấm nhất, dấu hiệu là Arturo cũng đã ngủ ở chỗ này và lòng cô dấy
lên một niềm thương cảm.
Italo Calvino
